مولتی لول مارکتینگ، بحث داغ و مفصلی است که طرفداران زیادی در سطح دنیا و از جمله ایران دارد. برای دادن تعریفی مناسب از نتورک مارکتینگ یا MLM یا بازاریابی شبکه ای!! باید تعریفی از یک سری مطالب دیگر داشته باشیم.
برای شروع نگاهی به اصل نتورک مارکتینگ یا MLM می اندازم: نتورک مارکتینگ یا MLM در واقع زیرمجموعه کانال توزیعی به نام فروش مستقیم هستند؛ در فروش مستقیم، کالا یا خدمات مصرفی، خارج از مکان ثابت خرده فروشی، یعنی مغازه ها و فروشگاه ها، به طور مستقیم به مصرف کننده فروخته می شود. یعنی به جای عبور کالا از زنجیره ای از واسطه ها تا رسیدن به دست مغازه دار و از آنجا به مصرف کننده، کالا به فروشنده مستقیم (که می تواند هر کسی باشد) فروخته می شود و وی آن را با درصد سود مجازی که توسط شرکت تعیین می گردد به مصرف کننده نهایی می فروشد.

این دو شکل بیانگر این دو کانال توزیع در قیاس با هم هستند:
این شکل کانال توزیع با واسطه های فراوان را نشان می دهد:

این شکل کانال توزیع فروش مستقیم را نشان می دهد:

یک فروشنده مستقیم معمولاً مصرف کننده محصولاتی که به فروش می رساند نیز هست.

خوب تا اینجا متوجه شدیم که فروش مستقیم در واقع روشی از توزیع کالا یا خدمات مصرفی است که در آن خبری از انواع واسطه ها نیست و محصولات از طریق فروشنده مستقیم به مصرف کنندگان نهایی فروخته می شود.
اما نتورک مارکتینگ یا MLM یا مولتی لول مارکتینگ یا بازاریابی شبکه ای یا بازاررسانی شبکه ای!!

هر اسمی که در مورد این صنعت توی ایران به کار می رفت رو سعی کردم بگم. نتورک مارکتینگ یا بازاریابی شبکه ای در واقع کلاسی از فروش مستقیم است که دسته بندی آن بر اساس تعداد سطوح فروشندگان مستقیم در طرح درآمدزایی یا طرح پاداش شرکت است. به طور کلی می توان از منظر تعداد سطوح فروشندگان مستقیم، طرحهای پاداش شرکتهای فروش مستقیم را به دو دسته تقسیم نمود.

1. طرحهای تک سطحی یا Single Level :

در این طرحها به فروشنده مستقیمی که با شرکت فروش مستقیم قرارداد بسته است، اجازه داده می شود تا برای یک سطح به فروش بپردازد و بابت فروشهای فروشندگان مستقیم این سطح، پورسانت دریافت کند. در این حالت، افرادی که توسط یک فروشنده مستقیم به طرح معرفی شده اند نیز اجازه فروش دارند و برای فروشهای افرادی که خرید می کنند می توانند پورسانت دریافت کنند اما فروشهای این افراد تازه وارد برای معرف معذفشان، پورسانتی به ارمغان نخواهد آورد. اجازه بدهید اینگونه بگویم: من فرد 1 هستم، شما فرد 2 و امیر فرد 3? 1 بالاسری 2 و 2 بالاسری 3 است. در این حالت، یعنی در طرحهای تک سطحی، 1 بابت فروشهای 2 پورسانت می گیرد و 2 بابت فروشهای 3 و 1 بابت فروشهای 3 پورسانتی دریافت نمی کند. به چنین طرحی، تک سطحی یا Single level می گویند که البته طرفدار چندانی ندارد.

2. طرحهای چند سطحی یا Multi Level Marketing:

دقیقاً موضوع بحث ما یعنی نتورک مارکتینگ یا مولتی لول مارکتینگ یا همان بازاریابی شبکه ای یا بازاررسانی شبکه ای یا MLM!!! در طرحهای پاداش چند سطحی به فروشنده مستقیم اجازه داده می شود تا علاوه بر دریافت سود از فروشهای افرادی که مستقیماً به طرح معرفی نموده (فرض می کنیم که اینها a باشند) (یعنی در طرح پاداش به عنوان معرف آنها شناخته می شود)، از فروشهای افرادی که توسط a معرفی می شوند نیز سود دریافت نمایند. البته بسته به نوع طرح پاداش شرکت، امکان دریافت پورسانت از فروشهای سطوح بیشتری نیز وجود خواهد داشت. به هر حال، نتیجه آن که به هر طرحی که در آن به فرد بابت فروشهای گروهی از افراد (حال چه فروش محصولات مصرفی چه خدمات مصرفی) بطور مستقیم به مصرف کنندگان و خارج از هر نوع فروشگاه (چه فروشگاههای فیزیکی معمول چه فروشگاههای آنلاین) پورسانت پرداخت می شود، نتورک مارکتینگ یا مولتی لول مارکتیگ یا MLM یا فروش مستقیم چند سطحی یا بازاریابی شبکه ای و یا بازاررسانی شبکه ای گفته می شود.



مولتی لول مارکتینگ:

هر کسی که تمایل به ساختن شبکه ای از فروشندگان مستقیم داشته باشد، می تواند اقدام به فروش نماید و بابت فروشهای اعضا سازمانش (چه مستقیم چه غیر مستیقیم) پورسانت دریافت کند.
نقش فروش در نتورک مارکتینگ:

در تمام این عبارات باید به لفظ فروش دقت بسیار داشت؛ هرجا که فروشی صورت گرفت، پرداخت پورسانت بلامانع است و طرح، طرحی سالم است. اما خود فروش هم دردسر ساز است؛ چرا که منظور از فروش، فروش توسط شخص فروشنده مستقیم است نه فروشهای شرکت. یعنی خریداری کالا از سوی فروشنده مستقیم به منظور بازفروش از شرکت را نمی توان انجام فروش در نظر گرفت که منظور از فروش، ارائه کالا به مصرف کننده نهایی است. اما چون خود فروشنده مستقیم هم می تواند مصرف کننده کالا یا خدمات باشد بنابراین حجم منطقی مصرف خود فروشنده مستقیم را نیز می توان فروش نامید. یعنی مثلاً مصرف دو کرم Ega یا یک پک 30تایی AmFood را می توان منطقی نامید اما آیا ده کِرم Ega حجم منطقی مصرفی توسط یک فرد هست؟ مسلماً خیر. پس با این حساب می توان فروش در فروش مستقیم را اینگونه تعریف نمود: مجموع مصرف منطقی کالا یا خدمات مصرفی شرکت و حجم فروخته شده به مشتریان خارج از طرح درآمدزایی شرکت.

با توجه به این تعریف، اگر چنین وضعیتی در یک طرح پاداش مشاهده کردید، در سلامت آن نباید شک کنید آنچه گذشت به نوعی کامل ترین تعریف نتورک مارکتینگ است.